Glas blijft de zwakke schakel in de thermische isolatie van een woning of gebouw. Zelfs vacuümglas komt niet verder dan de prestatie van een gevel met een Rc van nog geen 2,0 m2K/W.
En dat terwijl een gevel volgens de nieuwste BENG-eis een minimale Rc-waarde van 4,7 moet hebben. Triple glas is beter, maar past vaak niet in de bestaande kozijnen. Wat zijn dan de mogelijkheden om de isolatiewaarde te verbeteren met behoud van de bestaande kozijnen?
Vacuümglas als trend?
Eén van de oplossingen hiervoor is de toepassing van vacuümglas dat 0,45 W/m2K als Ug-waarde heeft. Het eerste Bouwbesluit dateert van 1992. Een spouwmuurconstructie diende toen een minimale Rc-waarde te halen van 2,5 m2K/W. Hoewel de BENG-eis dus bijna is verdubbeld is het inmiddels wel zo dat met glas met een Ug-waarde van 0,45 de oorspronkelijk eis bijna wordt gehaald. Vacuümglas bestaat uit dubbelglas met een kleine spouw die vacuüm gezogen wordt. Om de onderdruk door het vacuüm te kunnen weerstaan, worden kleine afstandhouders, microspacers, tussen de ruiten geplaatst. Ook kan er een ventiel zichtbaar zijn op de plek waar het glas vacuüm gezogen is. Met de dubbele ruit en de kleine spouw is het glas beperkt in gewicht en past het veelal in bestaande sponningen. De prestaties zijn vergelijkbaar met of zelfs beter dan triple glas.
Drie producenten
Op de Nederlandse markt zijn hoofdzakelijk vier producenten van vacuümglas actief: AGC met Fineo, Pilkington NSG met Spacia, BENGglas en LandVac, dat via Global Glass Group op de markt wordt gezet. Giga-Glas levert eveneens LandVac-glas maar doet dat onder de naam BENG-glas. We geven de aanbieders de kans zich te presenteren, maar maken vooraf wel enkele kanttekeningen bij het toepassen van vacuümglas.
Vacuümglas: prijs als voorbehoud?
Het grootste voorbehoud is misschien wel de prijs. Naast alle voordelen qua gewicht en dikte, is die prijs minimaal een factor twee tot drie hoger ten opzichte van het best presterende dubbelglas. Ook wordt verderop gesproken over het feit dat er nog veel onduidelijk is in de glasmarkt. Deze onduidelijkheid heerst niet alleen bij de toepassers, maar ook bij de producenten. Hoe moet vacuümglas bijvoorbeeld worden geplaatst? Is dat conform NPR3577? Hoe zit het met de samenwerking van de glasbladen bij windbelasting en hoeveel doorbuiging mag het product hebben? Zo gaat Kenniscentrum Glas in haar glasdikteberekeningen nu uit van losliggende platen. Verder valt het product niet onder EN1279 en daardoor ook niet onder CE- markering. Hoe dient dit glas beoordeeld te worden op mogelijke non-conformiteiten? Zodra hier meer over bekend is zal het innovatieve glas wellicht ook meer worden toegepast.
Problemen bij stalen kozijnen
Een andere kanttekening is dat de toepassing van een heel hoogwaardig type glas misschien wel te ver gaat als je niet ook de kozijnen vervangt of verbeterd. In bestaande stalen ongeïsoleerde stalen kozijnen, krijg je grote problemen als je die niet ook aanpakt. Wordt het glas toegepast in een (monumentaal) bestaand kozijn of raam met een houtdikte van 25 millimeter dan is het contrast wel erg groot. In dit soort kozijnen zitten ook kieren in de aansluiting van muur en kozijn en de draaiende en bewegende gedeeltes sluiten niet volledig af. In oude panden is zelfs de spouwmuur vaak nog open. Wel hoogwaardig glas toepassen maar voorbijgaan aan het feit dat buiten gewoon naar binnen waait, en andersom.
‘Over-isoleren’ is zeker bij monumentale panden een niet te onderschatten issue. Door de beglazing te goed te laten isoleren, krijg je condensvorming op andere constructieve plaatsen in het gebouw. Dit heeft tot gevolg op langere termijn dat er vochtophopingen elders optreedt met alle gevolgen van dien.
Monumentenglas
Monumentenglas noemen we in dit artikel niet, maar het is een prima product om de isolatiewaarde van monumentale gebouwen te verbeteren. Stolker Glas heeft onlangs met de Rijksvastgoeddienst en enkele adviesbureaus een project afgerond met glas waarvoor bewust is gekozen voor een Ug van 3,4 W/m2K. Hierbij zijn 9.600 ruiten vervangen. Het resultaat zorgt volgens het bedrijf uit Nieuwegein voor een ‘harmonieus geheel tussen isoleren en behouden’.
Hybride vacuümglas
Dat de kozijnindustrie niet direct staat te popelen om vacuümglas toe te passen is begrijpelijk; er zijn weinig nieuwe kozijnen voor dit type glas. De hybride variant (dubbelglas met vacuümglas) is een bijzondere en het past wel in standaard kozijnen. We behandelen dit product niet in dit artikel maar deze oplossing is ook voor de kozijnenindustrie interessant. Enerzijds omdat de dikte overeenkomt met standaard isolatieglas en anderzijds omdat isolatiewaarden mogelijk worden die in de buurt komen van een spouwmuur. En je kan ook meteen aan alle andere eisen voldoen, zoals gelaagd glas toepassen.
Inbraakwerendheid
Verder is er nog een voorbehoud te maken bij het toepassen van vacuümglas bestaande uit twee keer gehard glas. Feitelijk is dit voor woningbouw ongeschikt vanwege de inbraakwerendheid van bereikbare geveldelen. Een discussiepunt want het is mogelijk het glas te verkopen als vervanging ten behoeve van bestaande bouw of verbouw. Zo ontloop je de regelgeving (en je verantwoordelijkheid), want bij nieuwbouw is tweemaal gehard glas onvoldoende inbraakwerend, maar feitelijk mag het wel op basis van ‘rechtens verkregen niveau’. Kortom: vacuümglas bestaande uit twee geharde ruiten voldoet niet aan de WK2 klasse (RC2N) maar dit hoeft in principe géén probleem te zijn. Echter: het is wel een punt van aandacht dat bij een particulier ter sprake gebracht zou moeten worden.
Tot slot: de fabrikanten hebben volop getest, ook op duurzaamheid, en geven (soms) tien jaar garantie. Toch zijn we benieuwd hoe lang het vacuüm, en dus de isolatiewaarde, gehandhaafd blijft. Kan het glas meten met standaard isolatieglas dat soms wel dertig jaar functioneert? Vraagtekens voldoende, maar die waren er tien jaar terug ook bij triple glas en kijk nu eens hoe snel dit glas gemeengoed is geworden.
Pilkington Spacia
Om op het voorgaande voort te borduren: Pilkington Spacia is het oudste vacuümglas product en in Nederland in 2009 voor het eerst toegepast in de Hermitage te Amsterdam. Het glas wordt reeds meer dan twintig jaar geproduceerd en verkocht in Japan en in de rest van de wereld. Door de resultaten bij diverse duurzaamheidstesten geldt daarnaast een garantie van tien jaar op het product. Pilkington Spacia is in vergelijking met dubbele beglazing zeer dun (ca. 6 tot 8 mm) maar levert wel een vergelijkbare of betere thermische prestatie en is verkrijgbaar in verschillende varianten. Zo zijn onder andere verkrijgbaar:
- Pilkington Spacia ST2 6,2 mm met een Ug-waarde van 1,1 W/m2K,
- Pilkington Spacia Cool 6,2 mm met een Ug-waarde van 0,9,
- Pilkington Super Spacia 8,2 mm met een Ug-waarde van 0,7.
Verder wordt de Pilkington Spacia Cool ook geleverd met een lagere g-waarde en zijn alle types beschikbaar om verder ‘door te isoleren’ en daarmee Ug-waardes te bereiken tot 0,5 W/m2K. Pilkington Spacia wordt geleverd met micro afstandhouders en één beschermcap op elke ruit uitgevoerd in zwart welke zich op 50 millimeter van de rand van het glas bevindt. De keuze voor welke hoek is per stuk aan te geven.
Naast de thermische eigenschapen biedt het glas ook met betrekking tot geluidwering aantrekkelijke eigenschappen tot een Rw (C;Ctr) dB waarde van 35 (-1;-3). De maximale afmetingen zijn 2.400 x 1.500 millimeter maar kunnen op aanvraag ook groter geleverd worden.
LandVac
LandVac is het glas met de laagste Ug-waarde en dus de hoogste isolatiewaarde. De Ug-waarde bedraagt 0,45 W/m2K, oftewel een Rc-waarde van 2,22 W/m2K, wat nog beter is dan triple glas (Ug-waarde 0,5 – 0,9). Volgens Arnaud Roozen, sales directeur van Global Glass Group, is dat mogelijk geworden door nieuwe glastechnieken en machines, met onder meer ultravlak glas. Vanwege dit procedé is het vacuümglas van LandVac opgebouwd met twee lagen gehard glas. Het gewicht komt uit op 20 kg/m2, wat minder is dan het gewicht van standaard glas. De ruitdikte bedraagt 8,3 millimeter. Het vacuüm is gunstig voor de geluidwering (RW>38dB). LandVac is leverbaar tot maximaal 1.500 x 2.500 millimeter; productiematen tot 2.000 x 3.000 millimeter zijn in ontwikkeling. Het glas kenmerkt zich naast de dikte en de microspacers door een vacuümdopje in de hoek van het glas; bijna tegen het kader, maar toch zichtbaar.
Global Glass Group leverde en monteerde inmiddels vacuümglas in een aantal projecten. Roozen: ‘Vooral projecten van 20 tot 50 vierkante meter. De grote projecten moeten nog komen. Er is veel belangstelling in de oriëntatiefase maar bij grotere projecten van corporaties en VvE’s duurt de besluitvorming altijd lang. Daarbij zijn we nog maar een jaar op de markt en konden we nog niet op beurzen staan. We merken dat er veel onbekendheid is, vooral over de details van vacuümglas. De markt weet nog niet wat er wel en niet mee kan.’ Over de uitstraling van het glas zijn ook veel vragen. ‘Wie een monster toegestuurd krijgt, valt gelijk over de microspacers. Mensen die in de proefwoning komen, maken er nooit opmerkingen over. Zeker vanaf anderhalve meter afstand zijn ze niet zichtbaar. En het vacuümdopje valt ook vaak weg achter gordijnen of een plant of iets dergelijks.’
BENGglas
Het glas van LandVac wordt ook in de markt gezet door Giga-Glas uit Goirle. Giga-Glas doet dat onder de naam BENGglas. Het bedrijf levert nog een variant met dezelfde prestaties onder de naam BENGglas Pro. Met die tweede soort wil Giga-Glas een brede range aan producten bieden. Daarbij heeft BENGglas Pro een iets bredere rand, maar geen vacuümdop. Directeur-eigenaar John Creutzberg: ‘We zetten het in de markt als glas met lage Ug-waarde; de allerlaagste ter wereld. Maar in de praktijk blijkt ook de hoge geluidsisolatie een belangrijk argument te zijn.’ Over de geluidsisolatie bestaat vaak een misverstand. Vacuüm glas zou beter geluidwerend zijn dan andere glassamenstelling door het toepassen van gehard glas. Dit is niet juist. De betere geluidsisolatie wordt bereikt door het vacuüm. Het thermisch harden van glas heeft géén effect op de geluidwering.
De tot nu toe gerealiseerde projecten zijn nog klein. De grote komen er volgens Creutzberg aan. Giga-Glas merkt een grote belangstelling voor vacuümglas, vanuit een brede markt. ‘Alleen de kozijnleveranciers blijven achter. Die nemen weinig initiatief en volgen gewoon het bestek.’ Creutzberg is er echter van overtuigd dat vacuümglas de toekomst heeft. ‘Alle grote glasleveranciers zijn bezig om daar fabrieken voor te bouwen. Die komen straks met een enorme marketingpower die markt op.’
Vormvrijheid
Fineo van AGC is vacuümglas met een Ug-waarde van 0,7 W/m2K. Het wordt gemaakt met ruiten van standaard glas. Fineo wordt geproduceerd in België, waardoor de levertijden kort zijn. Ook zijn de mogelijkheden groot, vertelt productmanager Vincent Hulleman van AGC Glas. ‘We kunnen ook modellen maken, in elke vorm. Bijvoorbeeld getoogd of rond. Ook is Fineo in de variant Heritage geschikt voor monumenten. We lamineren Fineo dan met een ruit van getrokken glas.’ Fineo Heritage is er in drie varianten: jong klassiek; ambachtelijk en traditioneel. Bij Fineo valt vooral het esthetische aspect op, of eigenlijk juist niet: de vacuümdopjes ontbreken. ‘Wij trekken de ruit vacuüm vanuit de rand die we daarna keramisch afdichten’, aldus Hulleman.
Met de U-waarde van 0,7 W/m2K is Fineo in thermische prestatie vergelijkbaar met triple glas en behoorlijk beter dan standaard isolatieglas (U-waarde 1,1 tot 1,2). Het glas is er in verschillende diktes van 6,7 tot 11,7 millimeter. Dat is vooral afhankelijk van de grootte van de ruit, vanwege winddruk en belasting. Het gewicht van Fineo in een dikte van 8 millimeter bedraagt 20 kg/m2. De dikte van de ruit heeft ook beperkte invloed op de eigenschappen van geluidwering en lichttoetreding. De afmetingen van Fineo bedragen maximaal 1.500 x 2.500 of 1.600 x 2.400 millimeter.
Fineo vindt toepassing in monumenten, maar ook in renovatieprojecten. Met name de draaiende delen van bestaande kozijnen zijn vaak niet geschikt voor dik glas, terwijl vacuümglas er probleemloos in past. Fineo is sinds ongeveer twee jaar op de markt, maar AGC heeft er al diverse projecten mee uitgevoerd. Die variëren van 20 tot 100 en zelfs 1.000 ruiten. Onlangs kreeg AGC opdracht voor 5.000 ruiten voor de Van Gendt hallen op Oostenburg in Amsterdam. Plan is om dit Rijksmonument energieneutraal te renoveren.
Bestaande kozijnen aanpassen
Behalve het plaatsen van vacuümglas is het ook mogelijk om de bestaande kozijnen aan te passen zodat ze wel geschikt zijn voor triple glas. Dit kan relatief eenvoudig met een circulair concept dat de ADS Groep Toelevering Bouw uit Goor ontwikkelde om het bestaande kozijn op te waarderen in plaats van te vervangen. Bedrijfsleider Arend Jan Overbeek bedacht het concept van de ‘aanslaglat’. Dit is een geprofileerde lat die in de bestaande sponning wordt geplaatst. Vervolgens wordt er vanaf de binnenzijde triple glas tegen geplaatst. In de dag komt aan de binnenzijde een nieuwe glaslat. Het glasoppervlak neemt daardoor minimaal af.
Overbeek paste het concept één keer toe in een woning en trok er ook ruime belangstelling mee. Niettemin is het concept tot nu toe niet verder gekomen dan deze ene proefwoning. ‘Het werkt prima en prijstechnisch is het behoorlijk voordeliger dan het volledig vervangen van kozijnen door kunststof, maar het is een kwestie van “omdenken”. Schildersbedrijven zijn geen timmerlieden en dit is iets wat buiten hun normale calculatie valt. Het is het aanpassen van het kozijn, het plaatsen van nieuw glas en het schilderen van binnen- en buitenkant. En dat binnen alle garanties die een bedrijf moet geven. Ik zie dat veel particulieren dan toch kiezen voor vervangen door kunststof kozijnen.’
Geen universeel product
Liefst had Overbeek gezien dat het concept geschikt was om een universeel product van te maken dat gegrond en al in het schap zou komen en waarvan elke schilder er een aantal in de bus zou hebben liggen. ‘Helaas is de markt er nog niet klaar voor. Het vergt een andere wijze van denken bij afnemers. Er dient bredere aandacht te komen voor nieuwe concepten zoals de aanslaglat om deze volop te kunnen gaan produceren en toepassen. Daarnaast is het opwaarderen naar een universeel product in de markt een uitdaging; het vergt tijd en energie.’
ADS Groep Toelevering Bouw heeft de kennis en kunde om dit product in de markt te zetten en het product is reeds succesvol getest. Ze zou dan ook graag in contact komen met potentiële opdrachtgevers om samen dergelijke producten een goede kans te geven. ‘Het is een universeel idee dat iedereen kan toepassen.’
Triple glas met folie
Een andere ontwikkeling om te komen tot hogere isolatiewaardes in bestaande kozijnen, betreft het toepassen van een in de luchtspouw ‘gespannen’ folie waarmee bestaand dubbel glas wordt omgebouwd tot triple glas, bijvoorbeeld bij lekke of slechte ruiten. Het gewicht blijft hiermee gelijk; de isolatiewaarde neemt behoorlijk toe. Oud dubbel glas komt met deze oplossing op ongeveer het niveau van glas met een Ug-waarde 1,0 W/m2K en glas dat al een (harde, pyrolytische) coating heeft, kan zelfs naar 0,7 W/m2K gaan.
Deze techniek is echter nog experimenteel en werd voor het eerst uitgevoerd tijdens een workshop van Booosting, onder leiding van Bart van der Werf – Logtenberg van BW-Bouwadvies en Wout Hoogendoorn van Si-X. Tijdens de workshop werden dubbele ruiten compleet uit elkaar gehaald en opnieuw opgebouwd met een PET-film (met opgedampte coating) in het midden van de luchtkamer. Het idee van de bedenkers is om het glas ter plekke te upgraden, in een vrachtwagen die voor komt rijden. Belangrijke kanttekening daarbij is hoe men dan kan garanderen dat een en ander juist verloopt volgens EN1279.
Omdenken
Het gaat volgens Hoogendoorn om bestaande technieken en producten, al is de uitvoering op deze manier wel nieuw. Hij geeft aan dat het in ieder geval geen probleem is om dit te doen met glas dat voorzien is van een harde coating (bijvoorbeeld K-glas). Met softcoatings wordt het lastiger omdat die gevoeliger zijn voor oxidatie. Softcoatings moeten in principe dan ook geheel worden verwijderd. Hoogendoorn ziet echter ook nog wel mogelijkheden om de aangebrachte folie met coating verder te verbeteren om op hogere isolatiewaardes uit te komen.
Nadeel van deze techniek: glasleveranciers zitten er uiteraard niet op te wachten en consumenten en opdrachtgevers staan nog niet te popelen om de rekening te betalen. ‘Je houdt je oude glas en krijgt niet iets nieuws. En het is ook niet goedkoper dan nieuw glas. Het voorkomt wel enorm veel afval. Maar het gaat nog een generatie duren voordat we gaan omdenken en het belang daarvan zwaarder laten wegen dan het geldelijke belang.’
